DIE DANSENDE DIGTERSFEES, TOMAŽ ŠALAMUN

TOMAŽ ŠALAMUN (SLOEWENIË)

Die Dansende Digtersfees / Dancing in Other Words, is ‘n internasionale fees van digters en digkuns wat op Vrydag 10 en Saterdag 11 Mei 2013 op Spier, buite Stellenbosch, gaan plaasvind. As ‘n gesamentlike projek tussen Spier en die Pirogue Kollektief, is die Dansende Digtersfees die eerste beliggaming van ‘n vennootskap met die bedoeling om verder vorentoe soortgelyke ruimtes van skepping en verbeelding te bevorder en te fasiliteer, hetsy literêr, maatskaplik, of polities van aard. 

*** 

Tomaž Šalamun (1941) is ‘n Sloeweense digter wat in Zagreb (Kroasië) gebore is en in Koper (Sloewenië) grootgeword het. Tot dusver het daar reeds 39 digbundels uit sy pen verskyn. Sy gedigte is al in meer as twintig tale vertaal.

In 1964 was Šalamun redakteur van die literêre tydskrif Perspektive waarin sy opspraakwekkende gedig Duma ’64 (Gedagte ’64) verskyn het. As gevolg van dié gedig is Perspektive verban en Šalamun gearresteer weens die verband tussen die (dooie) swart kat in die gedig met Ivan Maček Matija, ‘n gevreesde lid van Tito se regering in hierdie dae. (Terloops, die woord “maček” is sloeweens vir “kat”.) Na vyf dae is hy uit die gevangenis vrygelaat; oornag ‘n held en kultusfiguur.

Die gewraakte gedig, wat nié in sy debuut twee jaar later opgeneem is nie, lees soos volg in Engelse vertaling:

 DUMA ’64

Screwed by the Absolute,

gorged with virgins and other deadly wounded,

I love you, O my fellow-creatures, you who are humble godfather’s flash of wit;

I love you, O you complete personalities of sweet observations; in my spirit, mercy has moved.

O you, owners of mental grief,

O you, fawning intellectuals with small sweaty hands,

O you, logicians – vegetarians – with a diopter of minus fifteen,

O you, rectors with muzzles on your snouts,

O you, ideologists with your prostitute ideologies,

O you, academicians who chew gingerbread from Skofja Loka as well as punctuations,

O you, mummies who applaud passions and sufferings in an academic way,

You, Pascals who are trying hard and you Bachs who have succeeded,

O you, lyricists who are drying up with delight,

O you, gardeners – the rationalists and swallows,

O Thou, Socialism a la Louis XIV, or with idea of how to prevent cruelty to animals,

O you, hundred thirty five constitutional bodies, or what to do with the carrion cat in order not

to have it stink,

O you, revolution of all the people’s masses, or where is the sanatorium to cure us of impotence.

I have walked throughout our country and got an ulcer;

country of Zimpermanns and of their pimply lady-adorers,

country of servants, myths and pedagogy;

O you, steady Slovenians, you, object’s of history who caught a cold.

Oor Šalamun se debuut, Poker, het die Amnerikaanse digter Robert Hass die volgende te sê gehad: “Fresh, sometimes shocking, full of absurdist irreverence and playfulness, it is said to have inaugurated a modernist Slovene poetry in the postwar years […] Šalamun belongs to the generation of Eastern European poets – it includes Joseph Brodsky of Russia and Adam Zagajewski of Polandwho came of age in the 1960s. They grew up not with the searing experience of war and its aftermath that has marked the poetry of the older generation (Zbigniew Herbert in Poland, Miroslav Holub in Czechoslovakia, Vasko Popa in Yugoslavia), but in the postwar years, when the pinched material circumstances of economic recovery and the pervasive intellectual dishonesty of Stalinism were a kind of normality, the world as given.”

Op Poetry International se webtuiste begin Iztok Osojnik sy oorsig van Šalamun se digkuns soos volg: “The Slovenian poet Tomaž Šalamun is too slippery to be compared to anything; his imaginative procedures belong to his country or its capital only when he wants them to do so. This does not mean that his work is entirely private, although he can be astonishingly personal when the mood takes him. He is, as a poet, supremely clever, but he is also intelligent enough to dampen this cleverness in the name of poetry when he feels like it. His work is elegant and ironic and often surreal and lined with dark laughter, yet it can also be sharp and forbidding. Nothing is lost on him.”

Dit is egter Osojnik se slotparagraaf wat ek graag wil aanhaal: “His natural interest in the absurd, the playful and the irrelevant was greatly aroused by the study of American postwar art and poets such as Frank O’Hara, John Ashbery, not to mention Walt Whitman. But he remains a great postwar central European poet, which means that his work is a battle to give equal power to the cheeky voice and the soaring voice, avoiding always the obvious and the prosaically meaningful, making sure that nothing can make poetry happen, and that poetry in turn can become more important than history or politics or mere philosophy.”

Inderdaad.

Nog ‘n besonder teffende stuk wat ek kon opspoor, was een van my gunsteling prosaskrywers, Colm Tóibín’s, se artikel wat in The Guardian verskyn het. Net die lees daarvan, in Tóibín se kenmerkende styl, is die moeite werd. Maar, by wyse van verdere toeligting, die volgende aanhaling: “It would be too easy to say that the Slovenian poet Tomaz Salamun possesses the same qualities as his city or his country. But he is too slippery to be compared to anything; his imaginative procedures belong to his country or its capital only when he wills them to do so. This does not mean that his work is entirely private, although he can be astonishingly personal when the mood takes him. He is, as a poet, supremely clever, and then he is also intelligent enough to dampen this cleverness in the name of poetry when he feels like it. His work is elegant and ironic and often surreal and lined with dark laughter but it can also be sharp and forbidding. Nothing is lost on him.”

Bundels van hom wat tydens die fees te koop sal wees, is die volgende:

The Blue Tower (2011: Houghton Miffin Harcourt)

Row (2006: ARC Publications)

The Book for My Brother (2006: Harvest Books)

Feast: Poems (2000: Harcourt Brace International)

Four Questions of Melancholy: New & Selected Poems (1996: White Pine Press)

Hieronder volg nog ‘n gedig uit die pen van Tomaž Šalamun.

***

RED FLOWERS

Red flowers grow in the sky, there’s a shadow in the garden.
The light penetrates, there’s no light to be seen.
How then can the shadow be seen, there’s a shadow in the garden,
all around big white stones lie scattered, we can sit on them.
 
The hills around are just like the hills on earth, only lower.
They look perfectly tender. I think we, too, are perfectly light,
we hardly touch the ground. When I take a step,
it seems the red flowers draw back a little.
 
The air is fragrant, both cool and burning. New beings
draw closer, some invisible hand smoothly placing them in the grass.
They are beautiful and quiet. We are all here together.
Some of them, swimming toward this place,
 
are turned around and cut off.
They disappear, we can’t see them anymore, they groan.
Now my body feels as if it’s in a fiery tunnel,
it rises like dough, drizzles apart in the stars.
 
There is no sex in heaven, I feel no hands,
but all things and beings are perfectly joined.
They rush apart only to become even more united.
Colors evaporate, all sounds are like a sponge in the eyes.
 
Now I know, sometimes I was a rooster, sometimes a roe.
I know I had bullets in my body, they crumble away now.
How beautifully I breathe.
I feel I’m being ironed, it doesn’t burn at all.

© Tomaž Šalamun

Vertaal in 1988 deur die digter en Anselm Hollo. (Uit: Selected Poems, Ecco Press)

Share this:

• Email
• Print
• Facebook
• Twitter

DIE DANSENDE DIGTERSFEES, CAROLYN FORCHÉ

DANSENDE DIGTERSFEES. CAROLYN FORCHÉ (VSA)

Die Dansende Digtersfees / Dancing in Other Words, is ‘n internasionale fees van digters en digkuns wat op Vrydag 10 en Saterdag 11 Mei 2013 op Spier, buite Stellenbosch, gaan plaasvind. As ‘n gesamentlike projek tussen Spier en die Pirogue Kollektief, is die Dansende Digtersfees die eerste beliggaming van ‘n vennootskap met die bedoeling om verder vorentoe soortgelyke ruimtes van skepping en verbeelding te bevorder en te fasiliteer, hetsy literêr, maatskaplik, of polities van aard. 

 *** 

Carolyn Forché (1950) word allerweë beskou as een van die VSA se vernaamste digters en het as sulks al verskeie van die belangriker pryse met haar bundels verower. Hieronder is daar onder andere eretoekennings deur sowel die Guggenheim as die Lannan Foundations. Ook nog ‘n toekenning deur die National Endowment for the Arts en in 1992 het die International Poetry Forum die Charity Randall Citation aan haar toegeken. Tans is sy Hoofdirekteur van die Lannan Center for Poetry and Poetics en beklee sy ook die Lannan Leerstoel vir poësie by die Georgetown Universiteit in Washington, D.C.

Publikasies uit haar pen, is ondermeer Blue Hour (HarperCollins, 2004); The Angel of History (1994), waarvoor sy met die Los Angeles Times Book Award vereer is; The Country Between Us (1982), wat bekroon was met die Poetry Society of America’s se Alice Fay di Castagnola-toekenning enGathering the Tribes (1976), Verder was sy die redakteur vir die bloemlesing Against Forgetting: Twentieth-Century Poetry of Witness (1993). Haar werk as vertaler behels die volgende: Mahmoud Darwish se Unfortunately, It Was Paradise: Selected Poems (saam met Munir Akash, 2003), Claribel Alegria se Flowers from the Volcano (1983), en Robert Desnos se  Selected Poetry (saam met William Kulik, 1991).

Volgens die oorsigartikel by The Poem Hunter word Carolyn Forché dikwels as ‘n “politieke” digter tipeer; iets wat volgens hulle ‘n mistasting is: “Though Forché is sometimes described as a political poet, she considers herself a poet who is politically engaged. After first acquiring both fame and notoriety for her second volume of poems, The Country Between Us, she pointed out that this reputation rested on a limited number of poems describing what she personally had experienced in El Salvador during the Salvadoran Civil War. Her aesthetic is more one of rendered experience and at times of mysticism rather than one of ideology or agitprop [...]F orché is also influenced by her Slovak family background, particularly the life story of her grandmother, an immigrant whose family included a woman resistance fighter imprisoned during the Nazi occupation of former Czechoslovakia. Forché was raised Roman Catholic and religious themes are frequent in her work. “

Bundels van haar wat tydens die fees te koop sal wees, is die volgende:

Blue Hour (2004: Harper Perenennial)

The Angel of History (1995: Harper Perennial)

Against Forgetting: Twentieth-Century Poetry of Witness (1993: WW Norton & Co.)

The Country Between us (1982: Harper Perennial)

As leestoegif volg een van haar beroemdste gedigte, “The Colonel”, met as leestoegif “Sequestered Writing”. (Terloops, op die webblad van Poem Hunter is nog etlike ander gedigte van haar wat geniet kan word.)

***

The Colonel

What you have heard is true. I was in his house.
His wife carried a tray of coffee and sugar. His
daughter filed her nails, his son went out for the
night. There were daily papers, pet dogs, a pistol
on the cushion beside him. The moon swung bare on
its black cord over the house. On the television
was a cop show. It was in English. Broken bottles
were embedded in the walls around the house to
scoop the kneecaps from a man’s legs or cut his
hands to lace. On the windows there were gratings
like those in liquor stores. We had dinner, rack of
lamb, good wine, a gold bell was on the table for
calling the maid. The maid brought green mangoes,
salt, a type of bread. I was asked how I enjoyed
the country. There was a brief commercial in
Spanish. His wife took everything away. There was
some talk of how difficult it had become to govern.
The parrot said hello on the terrace. The colonel
told it to shut up, and pushed himself from the
table. My friend said to me with his eyes: say
nothing. The colonel returned with a sack used to
bring groceries home. He spilled many human ears on
the table. They were like dried peach halves. There
is no other way to say this. He took one of them in
his hands, shook it in our faces, dropped it into a
water glass. It came alive there. I am tired of
fooling around he said. As for the rights of anyone,
tell your people they can go f— themselves. He
swept the ears to the floor with his arm and held
the last of his wine in the air. Something for your
poetry, no? he said. Some of the ears on the floor
caught this scrap of his voice. Some of the ears on
the floor were pressed to the ground.

( C) Carolyn Forché

***

Sequestered Writing

Horses were turned loose in the child’s sorrow. Black and roan, cantering through snow.

The way light fills the hand with light, November with graves, infancy with white.

White. Given lilacs, lilacs disappear. Then low voices rising in walls.

The way they withdrew from the child’s body and spoke as if it were not there.

What ghost comes to the bedside whispering You?

– With its no one without its I –

A dwarf ghost? A closet of empty clothes?

Ours was a ghost who stole household goods. Nothing anyone would miss.

Supper plates. Apples. Barbed wire behind the house.

At the end of the hall, it sleepwalks into a mirror wearing mother’s robe.

A bedsheet lifts from the bed and hovers. Face with no face. Come here.

The bookcase knows, and also the darkness of books. Long passages into,

Endless histories toward, sleeping pages about. Why else toss gloves into a grave?

A language that once sent ravens through firs. The open world from which it came.

Words holding the scent of an asylum fifty years. It is fifty years, then.

The child hears from within: Come here and know, below

And unbeknownst to us, what these fields had been.

(c) Carolyn Forché

Share this:

• Email
• Print

DIE DANSENDE DIGTERSFEES, KO UN

KO UN (SUID-KOREA)

Die Dansende Digtersfees / Dancing in Other Words, is ‘n internasionale fees van digters en digkuns wat op Vrydag 10 en Saterdag 11 Mei 2013 op Spier, buite Stellenbosch, gaan plaasvind. As ‘n gesamentlike projek tussen Spier en die Pirogue Kollektief, is die Dansende Digtersfees die eerste beliggaming van ‘n vennootskap met die bedoeling om verder vorentoe soortgelyke ruimtes van skepping en verbeelding te bevorder en te fasiliteer, hetsy literêr, maatskaplik, of polities van aard. 

*** 

Ko Un (1933) is nie net een van die mees produktiewe digters wêreldwyd nie, maar beslis ook van die mees gerespekteerdes. Tot op datum het hy reeds meer as ‘n honderd titels gepubliseer, waaronder digbundels, fiksie, essays, vertalings en drama. Sy digkuns wissel van kort, liriese verse tot lang eposse soos die sewedelige Paektu-san.

Op die webtuiste Other Poetry Voices kan sy fassinerende lewensverhaal gelees word; ‘n verhaal wat ten slotte soos volg saamgevat word: “(Ko Un) is a man of intense emotions, his poetry is often characterized by the rhetorical features of public speech: rhetorical questions, exclamations, exhortatory imperatives. His poetic language is vivid and colloquial, marked by popular speech rhythms rather than by literary conventions. Controversy as to the evaluation of his work continues; he has many fervent admirers, while others criticize the spontaneity, the lack of polish and refinement that at times characterize his work.”

Ko Un is vir al die regte redes ‘n gereelde deelnemer aan poësiefeeste wêreldwyd en het al by bykans al die vernaamste feeste opgetree. Verdermeer is sy gedigte al in 15 tale vertaal.

Vir addsionele inligting verwys ons belangstellendes graag na die digter se eie webblad, asook dié van syvertaler.

Bundels van Ko Un wat tydens die fees beskikbaar sal wees, is:

First Person Sorrowful (2013: Bloodaxe Books)

This Side of Time (2012: White Pine Press)

Songs for Tomorrow: A Collection of Poems 1960 – 2002 (2009: Green Integer)

What? – 108 Zen Poems (2008: Parallax Press)

The Three Way Tavern: Selected Poems (2006: University of California Press)

Ten Thousand Lives (2005: Green Integer)

Little Pilgrim (2005: Parallax Press)

Hieronder volg een van sy korter verse as lusmaker.

***

Spring rain

O waves, the spring rain falls 

and dies on your sleeping silence. 

The darkness in your waters soars above you waves–

and by the spring rain on your sleeping waters

by spring rain even far away 

far-off rocks are changed to spring. 

Above these waters where we two lie sleeping 

looms a rocky mass, all silence. 

But still the spring rain falls and dies.

© Ko Un (Uit: Songs for Tomorrow, vertaal deur Brother Anthony, aka An Sonjae)

DIE DANSENDE DIGTERSFEES, JOACHIM SARTORIUS

JOACHIM SARTORIUS (DUITSLAND)

Die Dansende Digtersfees / Dancing in Other Words, is ‘n internasionale fees van digters en digkuns wat op Vrydag 10 en Saterdag 11 Mei 2013 op Spier, buite Stellenbosch, gaan plaasvind. As ‘n gesamentlike projek tussen Spier en die Pirogue Kollektief, is die Dansende Digtersfees die eerste beliggaming van ‘n vennootskap met die bedoeling om verder vorentoe soortgelyke ruimtes van skepping en verbeelding te bevorder en te fasiliteer, hetsy literêr, maatskaplik, of polities van aard. 

*** 

Joachim Sartorius (1946) is ‘n Duitse digter wat in Tunisië grootgeword het. Na sy studies in die regte en politieke wetenskap het hy as diplomaat diens gedoen in onder andere New York, Istanbul en Praag. Sedert 1986 is hy in Duitsland woonagtig waar hy aanvanklik aan die hoof gestaan het van die Goethe Instituut en sedert 2001 as Direkteur-Generaal van die Berliner Festspiele.

Tot op datum het daar sewe digbundels uit sy pen verskyn, te wete ‘Sage ich zu wem’ 1988, ‘Der Tisch wird kalt’ 1992, ‘Keiner gefriert anders’ 1996, ‘In den ägyptischen Filmen’ 2000, ‘Ich habe die Nacht’ 2003) ‘Hôtel des Étrangers’ 2008. Ook het Sartorius heelwat publikasies in samewerking met ander gepubliseer, waaronder ‘Vakat’ (met Nan Goldin), ‘The Golden Tower’ (met James Lee Byars), ‘Einszueins’ (met Horst Antes) en ‘Aus dem Augenrund’ (met Emilio Vedova, 2000).

Sartorius is egter ook bekend vir sy vertalings van veral Amerikaanse digters, waaronder die versamelde werke van Malcolm Lowry en William Carlos Williams, en bepaalde bundels van John Ashbery en Wallace Stevens.

In 1998 is die Paul Scheerbart-prys aan hom toegekn vir sy vertalings van Amerikaanse digters. Ander toekenings sluit onder andere in ‘n stpendia van die Rockefeller Foundation en ook nog die Collegium Budapest.

Van sy eerste bundel in Engels, Ice Memory, is die volgende gesê: “Ice Memory is the first book of poems by the German poet Joachim Sartorius to be published in English. A traveller between continents, cultures and eras, Sartorius is a poet of global reach, whose poems, full of sound and light, documenting the wealth and exhaustion of the world, are magnificently brought into English by translators from Australia, Britain and the United States. In memories and ruins, Joachim Sartorius shows how bridges can be built in a fragmented world.” (Flapteks)

‘These poems are the messages of a person who has been a very long way away and who covers inward as well as outward distances on his travels. When reading this poetry, one is always somewhere else, not only in space but also in time.’ - Cees Nooteboom

Die volgende bundels van hom sal tydens die fees te koop wees:

Ice Memory: Selected Poems (2006: Carcanet Press)

The Princes’ Islands (2011: Motorbooks International)

Hieronder volg ‘n gedig as lusmaker.

***

The First Night

The first night began.
The door of the room opened into a room.
It was the time when the boats drew back within the houses.
A sail in me seemed no cause for wonder.
It clapped. It counted my pulse.
His wet body was gratifying to all the senses. I was kept
locked in this room. A beginner,
I have learned much:

That a woman can disperse herself within me
without caring for me;
that every twilight, in order to become beautiful,
I am compelled to this room;
that the apple of the witch is split in two and is hard;
that the flickered book, when you lay a thumb correctly to it,
has five layers: of birds, of women and shops,
of self-portraits, that change imperceptibly,
of ships with soon filled and soon loosened sails.

Then the harbour closes. The first night.
The sea rises to the tongue.

© Joachim Sartorius (Vertaal deur: Robert Gray)

Share this:

• Email
• Print

DIE DANSENDE DIGTERSFEES, BREYTEN BREYTENBACH

ONDERHOUD MET BREYTEN BREYTENBACH, KURATOR VAN DIE DANSENDE DIGTERSFEES

DANSENDE DIGTERSFEES, Spier Wynlandgoed 10 & 11 Mei 2013

* 

Breyten, ten eerste van harte geluk met ’n uitsonderlike inisiatief … ’n Mens kan bykans nie meer wag om hierdie reuse van wêreldliteratuur op één verhoog en dit nog hier op ons voorstoep mee te kan maak nie. Daarom, by wyse van kontekstualisering, volg ’n paar vrae hieronder.

Ten eerste, die naam vir die fees: “Dancing in Other Words / Die Dansende Digtersfees”. Ietwat ongewone, dog inspirerende,  naam vir ’n poësiefees, is dit nie? Hoekom is daar spesifiek op dié naam vir die fees besluit? Brei sommer ook uit om die subteks van “saam-mekaar-andersmaak”?

Dankie, Louis. Die heel eerste opmerking moet egter wees dat hierdie inisiatief in die beste sin van die woord ʼn kollektiewe spanpoging is. Wat aangebied gaan word tydens die fees self sal die produk van ʼn proses wees wat uit verskillende bronne gevoed word, nog besig is om te gebeur, en verder as die saamkoms in Meimaand sal strek. Ek sal later meer daaroor sê.

ʼn Konsepdokument van Augustus 2012 het dit so gestel: “In wese beoog die Dansende Digtersfeesom ʼn lewende ruimte van kreatiwiteit, interaksie en viering daar te stel – in die eerste instansie vir die deelnemende digters en die vertalers. Die beskutte omgewing, in fisieke en sosiale sin (die skulp van lig), en die feit dat daar gefokus gaan word op die digters en hulle onderlinge uitwisseling van ervarings en insigte, beteken dat ons die bestaansrede van poësie voorop kan stel – die omvormende en miskien selfs transgressiewe potensiaal, die verwantskap met die sakrale in die nastrewe van menswaardigheid en bevryding met die vermoëns en die voorbeelde van poësie as middel – en om aldus, al is dit ook net implisiet, die eeue-oue funksie as droom-aar in die gemeenskaplike liggaam gestand te doen. {-} M.a.w., dit gaan ʼn fees wees waar digters dans met woorde, tale,  vorms van uitdrukking, weergawes van hulle lewe, die geskiedenis van die land en sy mense, wind en klippe, en dit alles deel met die mense wat kom luister en kom deelneem. {-} Om die waarheid te sê, dit kan netsowel dancing in other worlds genoem word.”

Op die fees se webblad (en ook volgens die persverklaring) word die fees aangebied as ’n gesamentlike projek van Spier Wynlandgoed buite Stellenbosch en die Pirogue Kollektief (waarby jy betrokke is). Vertel ons ietsie meer van die Pirogue Kollektief en die projekte wat julle tot dusver geïnisieer het?

Die Pirogue Kollektief, heeltemal vrywillig, probeer uiting en rigting gee aan die kulturele mandaat van die Gorée Instituut: fasilitering van kunsskeppende inisiatiewe, bemiddeling van moontlikhede en vaardighede, vergestalting van ʼn eties-bewuste verbeelding, die erkenning van die maatskaplike rol en verantwoordelikheid van kulturele kreatiwiteit, dat ons die makers van ons eie bestaan en moontlikhede is – en ons doen dit, individueel en as groep met die moontlikhede, voorregte, ervaring en kennis tot ons beskikking aan die hand van werkwinkels, uitruil-samewerking d.m.v. ‘huise van skepping’ (residensies), publikasies, die bevordering van karavane… Soos die lewe self, gaan dit vir ons om prosesse van bewuswording, maar dan met die geskiedenis en behoeftes en moontlikhede van ʼn spesifieke topografie, Afrika, as ervaringsruimte – en teen ʼn agtergrond van verbruikersbarbarisme en politieke ontmagtiging.  

Dis belangrik om in gedagte te hou dat ons nie voorskriftelik te werk kan gaan nie en van geen doel of nut sal wees as ons nie die konneksies tussen drome en uitdrukkingsvorme en transformerende potensiaal en morele aanspreeklikheid kan identifiseer en artikuleer nie. Ons doen dit bv. in slypskole (soos die Taalifkat Tudunya, “skrywers van die wêreld”) op die eiland Gorée; opleiding in grafiese kuns beskikbaar gemaak in die Instituut se ateljee enig in sy soort in Wes-Afrika; die oprig van ʼn virtuele uitgewery (Island Position) absoluut verbind tot die bevordering van gehalte werk, erkenning van diversiteit en die uitlig van die konkrete vervlegting van estetika en die etiek; ons Imagine Africapublikasie (ons hoop om daarvan ʼn jaarboek te kan maak); ons verbintenis daartoe om in ʼn eerste siklus van 3 jaar 9 digters te publiseer in boekvorm, altyd met die oorspronklike taal naas die vertaalde teks, in ons Pirogue Poets reeks (die eerste, André Sahély se vertaling van Abdellatif Laâbi se gedigte is beskikbaar); besprekings wanneer en waar moontlik gekoppel aan die werk van ʼn belangrike digter soos Mahmoed Darwiesj (om hom nou maar as voorbeeld te noem) en dan veral die implikasies van sy lewe en sy werk soos afgewentel deur konsepte van vertaling, bv., waarby ek ʼn paar maande gelede tydens die Mail&Guardian Literêre Fees in Johannesburg betrokke was. Soos altyd is dit maar net die begin… 

Dat wynlandgoede, soos Spier byvoorbeeld, ook ’n beduidende rol wens te speel in die kulturele aktiwiteite van die gemeenskappe wat hulle bedien, vind ek bewonderingswaardig. Hoe het Spier by hierdie projek betrokke geraak?

Die Enthoven familie wie se kulturele inisiatiewe en bevordering van die kunste o.a. via Spier te gesien en ervaar kan word soos jy weet, is mense wat ook verbintenisse het met Gorée Instituut se doelstellings en geskiedenis, net soos hulle – diskreet, maar met hart en siel – betrokke is by allerlei ander kulturele en opvoedkundige en werkskeppende inisiatiewe en aktiwiteite, en nie net in Suid-Afrika nie. Daarby kom die oorweging (ek kan nie namens hulle praat nie maar glo dat hulle sal saamstem) dat wat jy nie bereid is om vir jouself te doen of self aan te pak nie, nie die moeite werd is om te loods nie.

Wat is op die spel? Dat skepping (die binnewerk van transformasie) altyd ʼn individuele projek is en daarom juis gemeenskaplik en sodoende miskien op die enigste aanvaarbare wyse ingebed en gewortel in ʼn gedeelde geskiedenis en geheue en verbeelding. Dat jy as enkeling gedagvaar deur die klippe en genagvaar voor wind en maan in daardie stukkende spieël van ons gedeelde mense-toestand moet kan kyk en die denkende riet herken, die aap raaksien, maar ook met ʼn mate van ordentlikheid rekenskap kan gee van jou rentmeesterskap teenoor die moontlikheid, ten minste, van transendensie. En dit binne die bestek van jou potensiaal.

Die Staat doen dit nie. Helaas. Selfs ander georganiseerde openbare instansies doen dit beswaarlik, al bestaan hulle ook slegs danksy die belastingbetaler se swaarverdiende geld. Spier, as uitdrukking en geleding van intelligente en omvormende betrokkenheid  vanuit die besigheidswêreld, of die wêreld van stigtings, doen dit wel. Dankie daarvoor.

Nog meer presies: die inisiatief vir hierdie spesifieke fees kom van Dominique Enthoven – as skryfster en as lid van die Pirogue Kollektief! – met volle en krities betrokke steun van die familie en haar medewerkers.  

Nog ’n interessante aspek van dié poësiefees is die vier “beskermengele” wat oor die fees uitgeroep is, te wete: Jalaluddin Rumi, Aimé Césaire, Cesaria Evora en Marthinus “Tao” Versfeld. Hoekom juis dié vier?

Elkeen van jou vrae vereis ‘n essay as antwoord!

Dis werklik belangrik om te weet dat hier geen versweë agendas op die spel is nie en ook geen ‘sleutels’ nodig om betekenisse of bedoelings te ontsluit nie. Binnekort sal dit alles – die besliste sleutelloosheid wat nié besluitloosheid impliseer nie! – duidelik gemaak word in die bekendmaking, juis, van ons “Dreaming Vein” waar elke beluit en alternatief en rede tot die besluit op die lappe gaan wees en geen doekies omgedraai gaan word nie.

Wat is ‘n huis tog sonder ‘n moeder? En ‘n tafel sonder brood vir die snoek? En ‘n singvertrek sonder engele en oermoeders en abbavaders? Hierdie vier (hulle kon netsowel tienduisend gewees het) is daar om ons te beskerm en te inspireer. Myns insiens het elkeen van hulle geweet hoe om met die lig en daarom met die donkertes om te gaan. (Ek neem volle verantwoordelikheid vir die ‘keuse’.)

Besonder treffend is ook die fees se lampliggedig “I wouldn’t want to die” (Je voudrais pas crever) deur Boris Vian. Watter (moontlike) boodskap het dié vers, volgens jou, vir die fees wat op hande is?

Maar is so ʼn gedig – en daar is baie ander wat by mens opkom, en sommige sal ook opgeroep word – dan nie ʼn verwoording van al die dinge wat ons nog wil doen voor ons lepel in die teks steek nie? Elke gedig, waarskynlik soos elke digter ook, is generies en is allemansbesit en allervrouedroom, en tegelyk skrynend persoonlik en privaat en met groot opake stukke daarin. Miskien selfs vol oorbodige goed. Is dit dan nie hoekom ʼn gedig nooit doodgaan nie? Iewers in ʼn onderhoud sê Boris Vian dat hy ʼn lied in Portugees gekomponeer het omdat hy die taal nie ken nie en dit daarom so mooi vir hom is.

In die vroeë 1990s was jy ook as organiseerder betrokke by die jaarlikse “Africa Poetry South”-fees wat in Durban plaasgevind het. Is daar enige spreekwoordelike “lesse geleer” of ervarings wat jy uit jou betrokkenheid by dié fees oorgehewel het na die Dansende Digtersfees?

That there is no fool like an old fool en dat mens nooit te onbetrokke kan raak vir windmeulens-bestorm nie. Veral as jonger mense jou knol ʼn stewige klap op die boud gee. Meer tot die vraag se moontlike implikasie: dat minder meer is; dat digters genoeg tyd gegun moet word om hulself hoorbaar te maak, veral wanneer hulle van verre lande en oases kom.

Vervolgens, iets oor die program. Die elftal digters wat by dié fees betrokke is, is digter vir digter van die vernaamstes wat tans op die breë verhoog van die internasionale digkuns werksaam is. Hoe het jy besluit om juis dié uitgelese groep byeen te bring? En vergewe my asseblief indien dié vraag ietwat moedswillig voorkom, maar ek is tans besig om kort profiele oor elkeen van die digters voor te berei vir plasing op Versindaba en ek moet sê: Só ’n uiteenlopende groep digters het ek lanklaas op een program aangetref … Afgesien van die elemente van vervolging en “ontheemding” by die enkeles van hulle (jy, Tomaš Šalamun, Ko Un, Yang Lian en – tot ’n mate – David Shulman), vind ek bykans geen ander gemene deler buiten gehalte nie. Was dit die oogmerk?

Nee. Ek is seker mens sou veel meer uiteenlopendheid kon kry as dit die bedoeling was. In ʼn onlangse reaksie op iets wat Francis Galloway geskryf het, het ek op julle webwerf die ‘kriteria’ probeer uitstippel. Maar die antwoord is eintlik eenvoudig. (Soos Einstein glo gesê het moet jy alles wat ingewikkeld is so eenvoudig moontlik probeer maak, maar ook nie méér nie.) Ek hou van hierdie mense. Ek bewonder hulle werk. Hulle is gesout en hulle is die sout van die aarde. Hulle kan hul dop vat. Meeste is dwarstrekkers. Party, soos Hans van de Waarsenburg, dans ʼn riel wat jou kiewe sal laat kwyl. Ander, soos Joachim Sartorius, dra ʼn kennis van jarretelles se invloed op poësie wat ons nie beskore is nie. Ek beskou hulle as vriende en het met sommige van hulle saamgewerk of –geboer.

Maar vanselfsprekend kan mens onmiddellik aan ʼn duisend ander of meer dink wat eweseer genooi behoort te gewees het! En sommige mense is inderdaad genooi en kon tot hul spyt hierdie keer nie kom nie – John Berger, Michael Ondaatje, Akwasi Aidoo, Anne Carson, Yusef Kumanyaaka, Venus Khoury-Gata, Homero Aridjis… En van hierdies het hulle reeds verbind tot ʼn volgende keer.

Gehalte, ja, is die gemene deler. En relevansie. En persoonlike aanvoeling. Geen hiërargie. Geen politieke program. Geen ander oorweging – behalwe dat ons dit klein wil hou.

Ko Un. Hierdie Suid-Koreaanse digter was al verskeie kere as ’n gunsteling vir die Nobelprys vir Letterkunde genomineer. Trouens, volgens berigte was die media enkele jare gelede só oortuig van sy bekroning dat hulle letterlik op sy voorstoep kamp opgeslaan het in afwagting op die aankondiging … Wat ek wel op die internet raakgelees het, is dat sy optredes tydens feeste telkens uitgesonder word as ’n onvergeetlike  hoogtepunt. Wat is dit wat sy voordrag, volgens jou, so besonders maak?

Sy asemhaling. Die ritmes van sy frasering. Die wind wat deur sy strofes waai. Sy dans met sin van syn. Die feit dat hy jou so slim laat voel dat jy alles verstaan sonder dat jy ʼn woord Koreaans magtig is.

Ten slotte, twee meer persoonlike vrae. Die aanbied van ’n fees soos hierdie is inderdaad ’n geloofsdaad. Wat sal jou laat voel: “Ja, dít was wat ek gehoop het dit sal wees”?

Wanneer ʼn digter of ʼn saamdigtende luisteraar, selfs onder dié wat deelneem, sou omdraai en sê: “Ek het nie die vaagste verduideliking vir wat julle probeer doen nie, hoekom julle hierdie keuse gemaak het vir nou en op hierdie plek nie – en, by the way, was dit nou regtig nodig wanneer die poësie, soos almal weet, geen revolusie gaan veroorsaak en geen hond haaraf gaan maak nie? – maar ek het die gevoel hier hét iets beweeg al kan ek nie my vinger daarop lê nie.”

Met die onlangse publikasie van André P. Brink (as samesteller) se geblikte Groot Verseboek het hy dit beskryf as sy “liefdesverklaring” aan die Afrikaanse digkuns. Moet hierdie fees van dansende digters – en jou betrokkenheid daarby as ‘kurator’ – as iets soortgelyks gesien word?

Hier staan ek, ek kan nie anders nie, tot op die laaste kromme noot en weggooiwoord weggevrot van die niet en die verniet en die vernieting van poësie. En respek vir die digters, vir hulle wat met besete intelligensie totaal dwaas is, vir die dwaalvolk, vir hulle wat ʼn engel deur ʼn naald se oog kan trek asof dit ʼn alledaagse wonderwerk is. Afrikaans? Suid-Afrikaans? Afrika? Ons mense kan in die sterkste wind kers vashou, en sommer helder oordag ook. En ons mense verdien dit om blootgestel te word, hoe skrams dan ook, aan die vloeiende vuur van die digkuns in alle tale en deur die eeue heen. Hulle, julle, is reeds deel van daardie taal – die digtaal (los van watter landstaal dan ook) wat haar lê net so lekker in Afrikaans kry as in Mandaryns of Hebreeus. En presies op dieselfde manier verdien ons besoekers om kennis te maak met hulle familie hier te lande, met hulle wat so mooi sing dat ons die taal nie verstaan nie, en met onse klippe en wind en lig en seegeure.

Selfs met dit wat Boris Vian “l”écume des jours” genoem het.

Baie dankie, Breyten. As toegif plaas ek graag Boris Vian se aangrypende begeleidingsvers hieronder. Met ’n pertinente verwysing na die amptelike webblad en persverklaring vir meer inligting. A luta continua. Mag dit ’n Grote wees!

Hy sal, Louis – hy sal. So groot soos ʼn haikoe van Basho of ʼn boomvers van Hansjan. Dankie. Onthou, dis nie ék wat hierdie ding doen nie, en niks wat hier besluit of georganiseer is, is oorspronklik of eenmalig nie. Die sukses gaan afhang van hoé daar geluister word. Miskien van die besef dat hier baie verniet weggegee word. En dis daarom dat dit belangrik is.